Η διαπίστωση του Ηράκλειτου ότι το ήθος είναι ο θεός του ανθρώπου (‘ήθος ανθρώπω δαίμων’[1]), εμπερικλείει μέσα της σε σπερματική μορφή μια δραματικά σημαντική διαπίστωση, ότι ο άνθρωπος δημιουργεί ήθος και ταυτόχρονα το ήθος δημιουργεί τον άνθρωπο. Το ήθος δηλαδή είναι η ταυτότητά του, μέσα από την οποία προσδιορίζεται με απόλυτη ακρίβεια και με κρυστάλλινη καθαρότητα τόσο η βιωματική του διαδρομή στη ζωή όσο και οι πεποιθήσεις του για το καλό και το κακό, για το σωστό και το λάθος, για το δίκαιο και το άδικο. Την ίδια στιγμή, όλοι οι κοινωνικοί ρόλοι τους οποίους υπηρετεί και στους οποίους συμμετέχει κατά τη διάρκεια της ζωής του (παιδί, μαθητής, γονιός, εργαζόμενος, συνδικαλιστής, εθελοντής κλπ.), μοιραία καθορίζονται και χαρακτηρίζονται από το ήθος στο οποίο είναι εμβαπτισμένος και το οποίο με λεπτομερή ακρίβεια προσδιορίζει τη συνειδησιακή του ύπαρξη. Συνδέοντας δε την κοινωνιολογική οντότητα του ανθρώπου με την πολιτική του οντότητα, είναι αυταπόδεικτο το γεγονός ότι το ήθος τού πολιτικού ταυτίζεται πάντοτε με το ήθος τού ανθρώπου που ασκεί την πολιτική.
Ελλείψει φιλοσοφικής μελέτης και βαθιάς βιωματικής γνώσης της ιδεολογίας την οποία υπηρετεί, ο πολιτικός κινδυνεύει να παρασυρθεί στο μονοπάτι τού λαϊκισμού, το οποίο ως συμπεριφορικό πολιτικό πρότυπο που στη χώρα μας δυστυχώς αποδίδει καρπούς (και ψήφους στην κάλπη), αποτελεί μια πρακτική εναλλακτική έναντι της κοπιώδους καθημερινής αναζήτησης του ιδανικού. Η ιστορική συγκυρία και οι διεθνείς πολιτικές, ενεργειακές, κλιματικές και οικονομικές συνθήκες επιβάλλουν τη διαρκή εγρήγορση των πολιτικών προκειμένου να εξασφαλίζεται σε αειφορική βάση η κάλυψη των αναγκών της κοινωνίας εν συνόλω αλλά και ενός εκάστου των πολιτών ταυτόχρονα. Τούτο αυτονόητα δεν είναι ένα εύκολο έργο για να επιτευχθεί, αντίθετα, προϋποθέτει και απαιτεί ουσιαστική πολιτική προετοιμασία, απαλλαγμένη από ευκολόπεπτα ιδεολογήματα και συνθηματολογίες, μη επιτρεπομένης της πλαστογράφησης της πραγματικότητας και προσαρμογής της στη λογική των αδιεξόδων. Είναι όμως αυτή η συνήθης ακολουθούμενη πρακτική στην Ελλάδα;
Η βιωματική εμπειρία κάθε πολίτη της χώρας είναι αρκετή για να απαντήσει στο τεθέν ερώτημα. Οφείλουμε όμως να επισημάνουμε το διαπιστωμένο γεγονός ότι όπου η πολιτική συναντά την έλλειψη ικανότητας σε επίπεδο πολιτικών προσώπων, τότε σχεδόν αυτομάτως ενεργοποιεί τις τακτικές του λαϊκισμού για να νομιμοποιήσει ενώπιον της κοινωνίας το πολιτικό υποκείμενο ως απολύτως συμβατό και απαραίτητο για την εφαρμοζόμενη πολιτική. Και τι είναι λαϊκισμός; Ανάμεσα στα άλλα, είναι και η σύνδεση της απόλυτης μετριότητας με την πολιτική, η οποία επιτυγχάνεται δια της μεταφοράς τού ήθους τού φορέα – ανθρώπου στον πολιτικό και δι’ αυτού στην εφαρμοζόμενη πολιτική. Επειδή η αληθινή δομή και η ουσία των πραγμάτων συνήθως υφίσταται τεχνηέντως κεκαλυμμένη μα και κρυμμένη από την κοινή θέα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο λαϊκισμός είναι απλώς η άλλη όψη τού νομίσματος της πολιτικής ένδειας. Όσο ο φορμαλισμός του λαϊκισμού επικρατεί, ενδεχομένως και να επιβάλλεται, έναντι του ορθού πολιτικού λόγου, τόσο θα αντικαθιστά με ψευδαισθητικά υποκατάστατα την πραγματικότητα, καθιστώντας επιρρεπείς τις κοινωνίες στην υποβάθμιση και την εξαθλίωσή τους. Ο εκπορευόμενος από τον μέτριας ικανότητας πολιτικό λαϊκισμός, δεν αποτελεί απλώς μια σοβαρότατη ένδειξη της ταυτότητας τού ήθους του αλλά κυρίως την απόδειξη ότι η μετριότητα, ως ανθρώπου δαίμων, δεν είναι ικανή να υπερβεί τον ίδιο της τον (κακό) εαυτό. Τούτο όμως δεν αφορά μόνο τον ίδιο τον πολιτικό, έχει δυστυχώς και βαρύτατες κοινωνικές συνέπειες.
[1] Ηράκλειτος «Περί φύσεως»