Η Τοπική Αυτοδιοίκηση του Α’ βαθμού δεν είναι σε καμία περίπτωση μια μικρογραφία τής πολιτικής εξουσίας που ασκείται σε κεντρικό κυβερνητικό επίπεδο. Και τούτο, διότι εδράζεται κυρίως στη συλλογικότητα, στις άμεσες και αμφίδρομες σχέσεις μεταξύ της πόλης και των πολιτών και κυρίως στην συμμετοχική δραστηριοποίηση και όχι κατ’ ανάγκη στην απρόσωπη, όπως έχει αποδειχτεί, αντιπροσωπευτικότητα! Δεν είναι και δεν πρέπει να είναι επινόημα κομματικού σχεδιασμού ούτε βεβαίως να βρίσκει εφαρμογή το δόγμα του «δεν υπάρχει εναλλακτική», το οποίο συχνά επικαλούνται τα κόμματα προκειμένου να θέσουν διλήμματα στους ψηφοφόρους. Θα μπορούσε μάλιστα, εύλογα και αποδεδειγμένα, να ισχυριστεί κανείς πως διαχρονικά οι ικανότεροι πολιτικοί στην τοπική αυτοδιοίκηση ήταν εκείνοι οι τίμια και ασυμβίβαστα σκεπτόμενοι άνθρωποι, οι οποίοι ως πολίτες δεν μπορούσαν ησυχάσουν τη συνείδησή τους παραδομένοι στη μετριότητα της απλής γραφειοκρατικής διαχείρισης των πραγμάτων του τόπου τους. Και τούτο διότι ένιωθαν πως ούτε η πολιτική μπορεί να γίνει συνήθεια, ούτε η συνήθεια πολιτική!
Ο χαρακτήρας τού πολιτικού είναι βέβαιο πως θα επηρεάσει και θα καθορίσει το χαρακτήρα τής πολιτικής που ακολουθεί. Αν δε, θεωρηθεί ως αληθινό το γεγονός ότι είναι πιο εύκολο να υπακούει κανείς έναν άλλο παρά να ορίζει ο ίδιος τον εαυτό του, όπως έχει επισημάνει ο Καθηγητής Ψυχιατρικής Ίρβιν Γιάλομ, τότε εύκολα γίνεται κατανοητό ότι η θέση εξουσίας, με τις αποφασιστικές αρμοδιότητες που αυτή φέρει μαζί της, αποτελεί για τον πολιτικό μια τρομερή διελκυστίνδα ανάμεσα στο οραματικά εφικτό και στο πρακτικά εφαρμόσιμο, γεγονός που καθιστά την πραγματοποίηση κάθε προγραμματικής δέσμευσης έναν καθημερινό αγώνα χωρίς ήσυχες για ύπνο νύχτες. Αυτό ακριβώς το σημείο είναι (ή θα έπρεπε να είναι) ο κεντρικός άξονας προβληματισμού κάθε πολίτη όταν δημοκρατικά κι ελεύθερα θα κληθεί να αποφασίσει για τον δήμαρχο αλλά και για τους δημοτικούς συμβούλους που θα διαχειριστούν τα κοινά της πόλης του. Είναι απαιτούμενο δηλαδή, ο πολίτης να έχει τη συνειδησιακή ικανότητα, κι αντοχή ενδεχομένως απέναντι στις πιέσεις που συνειδητά ή ασυνείδητα δέχεται, να κατανοήσει πως είναι διαφορετικό πράγμα να εξουσιάζει κανείς με το χαρακτήρα του και διαφορετικό να εξουσιάζει το χαρακτήρα του για να ασκεί χρηστή διοίκηση στο πλαίσιο της κοινής ωφέλειας της πόλης και του συνόλου των πολιτών της.
Κανένας θεσμός, όσο κι αν είναι θεσμικά θωρακισμένος, δεν μπορεί να είναι απολύτως προστατευμένος απέναντι σε καταστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν στην υποβάθμισή του, πολύ δε περισσότερο η τοπική αυτοδιοίκηση η οποία δεν ασκείται ως επί το πλείστο από επαγγελματίες πολιτικούς οπότε η πιθανότητα διολίσθησης σε σφάλματα είναι ίσως αυξημένη. Κι ενώ οι κρίσεις είναι φαινόμενα συνήθως παροδικά, η παρακμή έχει χαρακτηριστικά παγίωσης. Ενίοτε δε, μπορεί να αποκτήσει χαρακτηριστικά μιθριδατισμού[1], με τη σταδιακή αποδοχή της ενδεχόμενης αντιαναπτυξιακής κατάστασης και της υποβάθμισης να αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση. Σε τέτοιες περιπτώσεις ελλοχεύει έντονα ο κίνδυνος η στασιμότητα και η εξοικείωση των πολιτών στην επικίνδυνη εσωστρέφεια να αποτελέσει το κύριο γνώρισμα της άσκησης εξουσίας στην τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και το πολιτικό χαρακτηριστικό εκείνο που τελικά θα επιδράσει καταλυτικά στη διαμόρφωση του κοινωνικού ήθους της αδιαφορίας μα και της νέκρωσης των υγιών αντανακλαστικών των πολιτών.
Η δημοκρατία, ως κύριο γνώρισμα και ακρογωνιαίος λίθος της τοπικής αυτοδιοίκησης, δεν μπορεί να αποτελεί ούτε μια προσχηματική πολιτική προσωπίδα ούτε να περιορίζεται σε προεκλογικές ρητορείες βγαλμένες από τα γραφεία των επικοινωνιολόγων. Η δημοκρατία άλλωστε δεν έχει υποκατάστατα ή εναλλακτικές. Ειδικά για το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Α’ βαθμού, είναι και πρέπει να βρίσκει την απόλυτη εφαρμογή της σε καθημερινή, αληθινή και πρακτική βάση και να λειτουργεί απρόσκοπτα και αδιάλειπτα ενισχύοντας τη λειτουργία και τη λειτουργικότητα της πόλης και των πολιτών της. Κι αν η διοίκηση της τοπικής αυτοδιοίκησης ασκείται, κυρίως, από μη επαγγελματίες της πολιτικής, αυτό δε σημαίνει ότι η πολιτική που ασκείται στην τοπική αυτοδιοίκηση είναι αποδεκτό να πάσχει από έλλειψη επαγγελματισμού. Το να γνωρίζει κανείς τι σημαίνει ‘διοίκηση’ αλλά και η ικανότητα να ‘βλέπει’ κανείς, σαν τους μεγάλους σκακιστές, πολλές κινήσεις μπροστά ώστε να έχει τη δυνατότητα να μετουσιώσει την πρόθεση σε πράξη και το όραμα σε αποτέλεσμα, είναι ίσως τα κυριότερα προαπαιτούμενα χαρακτηριστικά κάθε αυτοδιοικητικά δραστήριου πολίτη για να μπορέσει να προσδώσει προστιθέμενη αξία στην πόλη του. Τέτοιοι ασυμβίβαστοι πολίτες είμαστε βέβαιοι πως υπάρχουν πολλοί, είναι όμως εκλόγιμοι; Διόλου ρητορικό το ερώτημα.
[1] Μιθριδατισμός είναι η πρακτική με την οποία αυτοχορηγείται σε μικρές και μη θανατηφόρες ποσότητες ένα δηλητήριο ώστε ο οργανισμός σταδιακά να αποκτήσει ανοσία.