Ώρες κοινής αδιαφορίας

Κανείς δε θα μπορούσε να φανταστεί μερικά χρόνια πριν ότι θα ήταν δυνατό να χωρέσει ολόκληρη η ανθρωπότητα μέσα σε μια οθόνη, τόσο μικρή μάλιστα που να γλιστράει εύκολα στην τσέπη ενός παντελονιού! Η τεχνολογία, σαν μια ακούραστη και πάντοτε έφηβη Σειρήνα, δε θα σταματήσει ποτέ να μαγεύει τους ανθρώπους με τις ομορφιές της. Δυνατότητες και ομορφιές όμως που αν δεν τις διαχειριστούμε σωστά ενέχουν σοβαρούς κινδύνους για την κοινωνία των πολιτών αλλά και για το ίδιο το πολιτικό σύστημα της Δημοκρατίας.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν αφορά κάποιον μελλοντικό χρόνο τής ιστορίας, είναι ήδη εδώ και, δια των έξυπνων αλγόριθμων που έχουν αναπτυχθεί, εφευρίσκει κάθε μέρα νέους τρόπους για να χαλιναγωγήσει το χρόνο των ανθρώπων. Διότι, όσο περισσότερο χρόνο διαθέτουν οι άνθρωποι μπροστά στην οθόνη, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τόσο περισσότερες διαφημίσεις θα πουλήσουν οι εταιρείες που τα διαχειρίζονται. Έξυπνα συστήματα που εκτελούν δημοπρασίες σε πραγματικό χρόνο, επιλέγουν την πιο συμφέρουσα διαφήμιση ανά πάσα στιγμή και την προβάλουν στους χρήστες. Αλλά δεν μένουν εκεί, προχωρούν ένα βήμα πιο πέρα επηρεάζοντας βαθύτατα την καθημερινότητά μας καθόσον αποφασίζουν τι θα προβληθεί και σε ποιον ενώ παράλληλα καταγράφουν, χωρίς ποτέ να ξεχνούν, τις συνήθειες και τα ενδιαφέροντά μας. Με τον τρόπο αυτό, οι εταιρείες που διαχειρίζονται τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γεμίζουν τα ταμεία τους με τρισεκατομμύρια, ασκώντας κοινωνική κατασκοπεία και πουλώντας τη δημοκρατία στον μεγαλύτερο πλειοδότη, γνωστή άλλωστε είναι η περίπτωση χειραγώγησης των ψηφοφόρων στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, αφού δεν υπάρχει κανείς να ελέγξει την αλήθεια των όσων προβάλλονται, διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις καθιστώντας τα δίκτυα αυτά το ιδανικό εργαλείο για τον έλεγχο τού πληθυσμού και τη δημιουργία κρίσης στην εμπιστοσύνη απέναντι στους θεσμούς.

Το επιχείρημα που έχει τεθεί, πως τα κοινωνικά δίκτυα είναι εργαλεία που άνθρωποι και κοινωνίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να κάνουν την καθημερινότητα καλύτερη και μάλιστα με τη σημείωση πως η χρήση τους είναι δωρεάν, δεν απαντά σε ένα κρίσιμο ερώτημα: Αν για τη χρήση αυτού του προϊόντος δεν πληρώνουμε τίποτα, μήπως τελικά το προϊόν είμαστε εμείς οι ίδιοι; Διότι οι πελάτες των μέσων αυτών είναι οι διαφημιστές ενώ το προϊόν που τους πουλάνε οι εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης είμαστε εμείς οι ίδιοι! Και μας πουλάνε τόσο έξυπνα και τόσο αθόρυβα που ούτε καν το αντιλαμβανόμαστε σπαταλώντας το χρόνο μας μπροστά σε μια οθόνη αναζητώντας σαν τους ζητιάνους ακόμα ένα κλικ αποδοχής. Είναι άλλωστε υπέροχη αφορμή για δημοπρασία διαφημίσεων η άδεια μας ζωή.

Άνθρωποι τόσο τραγικά ίδιοι στην ηλεκτρονική εκδοχή μας φτάσαμε στο σημείο να μην κατανοούμε πόσο σημαντικά διαφορετικοί είμαστε. Αλλά ως πολίτες δεν πρέπει ούτε να δεχόμαστε την πραγματικότητα τού κόσμου όπως μας την παρουσιάζουν οι αλγόριθμοι ούτε να ανεχόμαστε αυτό που ορισμένα κέντρα επιθυμούν, να θεωρούμε δηλαδή ότι η δημοκρατία είναι μια ψευδαίσθηση. Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες άναρχης εξάπλωσης και λειτουργίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, πρέπει να γίνει μια ευρεία κοινωνική συζήτηση για τη θέσπιση όρων και ορίων στη λειτουργία τους. Οι συνθήκες έχουν πλέον ωριμάσει και δεν υπάρχει καιρός για ολιγωρία, οι ώρες κοινής αδιαφορίας έχουν παρέλθει. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως μέχρι εχθές νομίζαμε πως η ανθρωπότητα δεν χωρά σε μια οθόνη. Πόσο λάθος κάναμε. Και τώρα η οθόνη μάς νικά χωρίς καν να μας έχει πολεμήσει!