Προσφάτως, και για ακόμα μία φορά, γίναμε μάρτυρες έντονων πλημμυρικών φαινομένων στην κοιλάδα του Σπερχειού, με τις εικόνες απεγκλωβισμού των συμπολιτών μας μέσα στις βάρκες να μη συνάδουν με την προνοητικότητα και τη σύνεση που πρέπει να διακρίνει κάθε σοβαρή πολιτεία τον εικοστό πρώτο αιώνα. Είναι σχεδόν βέβαιο πως το φαινόμενο θα επαναληφθεί και στο μέλλον, στο όχι και τόσο μακρινό, καθόσον οι επιπτώσεις τις κλιματικής αλλαγής δεν είναι πια προ των πυλών αλλά αποτελούν μέρος της καθημερινότητάς μας. Παρόλα αυτά όμως, διαπιστώνουμε, τουλάχιστον όπως προκύπτει από το δημόσιο διάλογο, πως η πλειονότητα των αρμόδιων φορέων δεν αναζητά τη λύση εκεί που πρέπει, στη ρίζα του προβλήματος, αλλά εκεί που το πρόβλημα εκτονώνεται! Εξαίρεση αποτελεί ο Δήμαρχος του Δήμου Μακρακώμης, ο οποίος έχει αντιληφθεί το γεγονός ότι το πρόβλημα του Σπερχειού είναι πρωτίστως πρόβλημα κατανόησης της ορεινής υδρονομίας από τους έχοντες την πολιτική αρμοδιότητα για τη λήψη των αποφάσεων.
Για τις καταστροφές από τα πλημμυρικά φαινόμενα έχουν δαιμονοποιηθεί τα έργα υποδομής που γίνονται στον κάμπο της Λαμίας, όπως η κατασκευή του σιδηροδρομικού αλλά και του οδικού δικτύου. Η πραγματική πηγή του προβλήματος όμως δεν είναι αυτή, ή δεν είναι μόνο αυτή, αλλά η έλλειψη κατάλληλων χειρισμών στα ορεινά τμήματα της λεκάνης απορροής τού Σπερχειού, εκεί που οι σταγόνες της βροχής αθροίζονται και γίνονται βίαιοι χείμαρροι! Το έντονο ανάγλυφο της περιοχής με τις ισχυρές κλίσεις είναι δείκτης της έντασης της διάβρωσης που γίνεται στις κλιτύες της λεκάνης απορροής, διάβρωσης που παράγει μεγάλες ποσότητες φερτών υλών τα οποία, όταν φτάσουν στην κοίτη του ποταμού, ελαττώνουν τη διατομή του αυξάνοντας ταυτόχρονα την ταχύτητα της ροής του νερού καθιστώντας τον έτσι έτι περαιτέρω καταστροφικό (κατά τον ίδιο τρόπο που αυξάνεται η ταχύτητα και η δύναμη του νερού όταν μειώνουμε τη διατομή σε ένα λάστιχο ποτίσματος). Δεν απαιτείται ιδιαίτερη επιστημονική σκέψη για να καταλάβει κανείς ότι είναι ηλίου φαεινότερο πως αν δεν περιοριστεί αυτή η εξαιρετικά μεγάλη κλίση ώστε να περιοριστεί η ταχύτητα απορροής των υδάτων, όποια έργα κι αν γίνουν στον κάμπο θα είναι ανεπαρκή. Είναι σαν να προσπαθούμε να σταματήσουμε ένα αυτοκίνητο που κινείται μπαίνοντας μπροστά του αντί να πατήσουμε το φρένο!
Ο ίδιος ο Σπερχειός χρόνια τώρα μαρτυρά πως ‘επιθυμεί’ το νερό να ρέει τάχιστα μέσα του αδιαφορώντας για το αν ξεπεράσει τα όρια της υδραυλικής του ακτίνας προκαλώντας πλημμυρικά φαινόμενα στη λεκάνη απορροής του. Η ορθολογική σκέψη επιβάλει, όπως προείπαμε, να γίνει προσπάθεια μείωσης της ταχύτητας της ροής των υδάτων δίνοντας χρόνο στον ίδιο τον ποταμό να εκτονώσει την αιχμή της παροχής όταν απαιτείται. Για να γίνει αυτό, η πρώτη προτεραιότητα δεν είναι άλλη από τη συγκράτηση των υδάτων για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα κυρίως μέσα στους κύριους κλάδους που συνθέτουν το υδρογραφικό δίκτυο της λεκάνης απορροής, όπως η Βίστριζα, ο Ρουστιανίτης, ο Ίναχος κλπ. Και πώς γίνεται αυτό; Παθητικά, με τη διατήρηση της βλάστησης και των δασικών εκτάσεων σε όσο το δυνατόν καλύτερη κατάσταση κι ενεργητικά, με την κατασκευή πολλών φραγμάτων μέσα στους χειμάρρους ώστε να ανακόπτεται η ταχύτητα της ροής των υδάτων και ταυτόχρονα, όπου αυτό είναι δυνατό, με την κατασκευή αντιπλημμυρικών ταμιευτήρων. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί το γεγονός ότι μικρότερη ταχύτητα ροής των υδάτων σημαίνει ταυτόχρονα και μικρότερη ικανότητα παράσυρσης και απόθεσης φερτών υλών από τα ανάντι, γεγονός πολύ σημαντικό αφού η κοίτη του ποταμού παραμένει κατά το δυνατόν καθαρή και απαλλαγμένη από υλικά που μικραίνουν τη διατομή της.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στα ανάντι της συμβολής με τον Γοργοπόταμο κι εκεί ίσως θα πρέπει να δοθεί το μεγαλύτερο βάρος για την επίλυση του ζητήματος. Με δεδομένο δε, και το γεγονός ότι από υδρογεωλογικής πλευράς, η λεκάνη απορροής του Σπερχειού καλύπτεται από αδιαπέρατους γεωλογικούς σχηματισμούς κατά το μεγαλύτερο μέρος της (φλύσχη κλπ.), είναι αναγκαία και απαραίτητη προϋπόθεση κατά τις έντονες βροχοπτώσεις να εξασφαλίζεται ο απαραίτητος χρόνος ώστε αφενός να μεγιστοποιηθεί η ποσότητα των υδρολογικών απωλειών, της διήθησης δηλαδή και της κατακράτησης υδάτων που οδηγούν σε σημαντική μείωση της πλημμυρικής παροχής, κι αφετέρου να αξιοποιηθεί στο μέγιστο η ίδια η ικανότητα του ποταμού να παροχετεύσει τη μεγαλύτερη δυνατή ποσότητα υδάτων στο συντομότερο χρονικό διάστημα μέσα από όλες τις διαθέσιμες οδούς (φυσική κοίτη, εκτροπή του Σπερχειού, Γερμανική τάφρος) χωρίς να υπερχειλίζει. Εν ολίγοις, το σημαντικότερο πράγμα που μπορεί να γίνει ώστε να μην ξαναδούμε βάρκες(!) στο Κόμμα, είναι να ‘φρενάρουμε’ την ταχύτητα του νερού στα σημεία που συγκεντρώνεται πριν καταλήξει μέσα στην κοίτη του Σπερχειού. Κι εδώ, λόγο έχουν οι Δασικές Υπηρεσίες και το επιστημονικό προσωπικό που τις στελεχώνει. Αλλά, έχουν ερωτηθεί άραγε; Στο εύλογο αυτό ερώτημα δεν έχει δοθεί κάποια απάντηση, τουλάχιστον όχι μέσα από το δημόσιο διάλογο. Ενδεχομένως ίσως γιατί θεωρείται ορθότερη η λύση να αντιμετωπιστεί ο μεγάλος όγκος των υδάτων στον κάμπο και όχι στα ανάντι των ρεμάτων και των χειμάρρων, γεγονός που είναι λανθασμένο όχι μόνο επιστημονικά αλλά και πρακτικά. Αν δεν επιθυμούμε και πάλι βάρκες στο Κόμμα, θα πρέπει το βλέμμα μας να κοιτάξει ψηλά στο βουνό μαζί με το επιστημονικό προσωπικό των Δασικών Υπηρεσιών. Στην αντίθετη περίπτωση, καλό είναι οι κάτοικοι του κάμπου της Λαμίας να προμηθευτούν όσο είναι καιρός βάρκες και να τις έχουν διαθέσιμες στο μπαλκόνι τους κάθε φορά που υπάρχει έντονη βροχόπτωση με μεγάλη ραγδαιότητα!