Έκθεση Γ΄ Λυκείου
Εθελοντισμός
–
Ως εθελοντισμός ορίζεται η οργανωμένη προσφορά υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο χωρίς την απαίτηση ανταλλάγματος.
Εθελοντισμός είναι η δραστηριότητα εκείνη ατόμων που διακρίνονται συνήθως από ορισμένα χαρακτηριστικά όπως: αυθορμητισμός, προσδοκία μιας δικαιότερης κοινωνίας, ελευθερία σκέψης, έκφρασης και πράξης, ευσυνειδησία και επαγγελματική νοοτροπία, χωρίς οικονομικό ή άλλο όφελος για τον δρώντα, και που γίνεται για την πραγματοποίηση συγκεκριμένου σκοπού.
Θα πρέπει βέβαια να τονιστεί πως αποδέκτης της δράσης είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, το περιβάλλον, καθώς και κοινωνικά ζητήματα που αναζητούν λύσεις, όπως: υγεία, εκπαίδευση, υποαπασχόληση, ανεργία, φτώχεια, κοινωνικός αποκλεισμός, ανθρώπινα δικαιώματα, Πολιτική Προστασία.
Μη κυβερνητικές οργανώσεις
Ο εθελοντισμός συνήθως πραγματώνεται πληρέστερα μέσω των μη κυβερνητικών οργανώσεων και όχι με τη μεμονωμένη και σποραδική δράση ενός πολίτη.
Ο όρος μη κυβερνητικές οργανώσεις (Μ.Κ.Ο.) αποτελεί νεολογισμό και αποδίδει στα ελληνικά τον αγγλικό όρο Non-Governmental Organisations (NGOs). Ο όρος χρησιμοποιήθηκε αρχικά στο άρθρο 71 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Ακριβής ορισμός του δεν υπάρχει. Αναφέρεται σε μη κερδοσκοπικές οργανώσεις με διεθνή συνήθως παρουσία, οι οποίες δεν αποτελούν διεθνείς οργανισμούς αλλά στηρίζονται στην ιδιωτική πρωτοβουλία και είναι ανεξάρτητες από τα κράτη. Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει ο όρος να χρησιμοποιείται για κάθε κοινωφελή οργάνωση που δεν ανήκει στο κράτος. Οι σκοποί των ΜΚΟ είναι κυρίως ανθρωπιστικοί και αφορούν περιβαλλοντικά ή κοινωνικά προβλήματα όπως η φτώχεια, ο ρατσισμός κ.λπ.. Σύμφωνα με το άρθρο 71 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, ο όρος «Μη Κυβερνητική Οργάνωση» αφορά οργανώσεις, που έχουν αναγνωριστεί από έναν εθνικό ή διεθνή οργανισμό, ο οποίος τις συμβουλεύεται, για τα θέματα, όπου αυτές δραστηριοποιούνται. Θα μπορούσαμε, να ορίσουμε τις Μ.Κ.Ο., ως ενώσεις (ομάδες ή κινήματα), οι οποίες δεν έχουν κερδοσκοπικό σκοπό και ιδρύονται, από ιδιώτες, που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν, σε εθνικό, διεθνές ή διακρατικό επίπεδο. Πρόκειται για νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού δικαίου, που ξεχωρίζουν από τη συμμετοχή, σε αυτές, μελών, που συμμερίζονται ίδιους προβληματισμούς, σε μία βάση καθαρά εθελοντική, χωρίς να έχουν σκοπό τον προσπορισμό κέρδους, σε αντίθεση με τις διακρατικές ή πολυεθνικές επιχειρήσεις.
Μπορούμε να διακρίνουμε τις Μ.Κ.Ο. σε διεθνείς, δηλαδή οργανώσεις, που έχουν την έδρα τους, σε ένα κράτος και παραρτήματα σε άλλα και σε εθνικές οργανώσεις, που περιορίζουν τη δραστηριότητά τους, σε ένα κράτος. Επίσης, οι Μ.Κ.Ο μπορούν να διακριθούν, σε δύο μεγάλους τύπους οργανώσεων:
– Ισχυρά πολυεθνικά δίκτυα οργανώσεων, τα οποία ειδικεύονται, συνήθως, στην ανθρωπιστική δράση (π.χ. Ερυθρός Σταυρός, Handicap International, Oxfam, η Δράση ενάντια στην πείνα κ.λπ.), στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (π.χ. Διεθνής Αμνηστία), στην προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών (π.χ. Consumers International, BEUC), ή στην προστασία του περιβάλλοντος (π.χ. W.W.F.: World Wild Fund for Nature). Αυτά τα δίκτυα μπορεί να έχουν αρκετά εκατομμύρια μέλη, των οποίων η συμμετοχή εξαντλείται, κυρίως, στην καταβολή της συνδρομής τους, χρηματοδοτώντας, με αυτόν τον τρόπο την οργάνωση. Οι εν λόγω οργανώσεις, διοικούνται, με απόλυτα επαγγελματικό τρόπο και μπορεί να διαθέτουν εκατοντάδες μόνιμα απασχολούμενους μισθωτούς. Δρουν, ως μέσο πίεσης των κυβερνήσεων, ενώ χειρίζονται καλά τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, με αποτέλεσμα να εξασφαλίζουν σημαντική προβολή από αυτά.
Συνήθεις μορφές του εθελοντισμού
– Αντιμετώπιση ανθρωπιστικής κρίσης: Ένα από τα βασικότερα προβλήματα που ευαισθητοποιεί τους πολίτες είναι σαφώς η επίγνωση πως υπάρχουν συνάνθρωποί τους που δεν έχουν ούτε καν τα αναγκαία για την επιβίωσή τους. Μια μορφή του εθελοντισμού κινείται, λοιπόν, προς αυτή την κατεύθυνση με τη δωρεά χρημάτων, τροφίμων, καθώς και φαρμάκων ή ιατροφαρμακευτικού υλικού. Ενώ, συχνή είναι και η εθελοντική εργασία για την ετοιμασία γευμάτων για τους άπορους ή/και τους άστεγους συμπολίτες, όπως κι η εθελοντική εργασία για την αντιμετώπιση έκτακτων συνθηκών που προκύπτουν από κάποια φυσική καταστροφή (σεισμός, πλημμύρες κ.ά.). Ανθρωπιστικά κίνητρα έχει και η εθελοντική αιμοδοσία, όπως και η δωρεά οργάνων, που αποσκοπούν στη σωτηρία της ζωής ενός συνανθρώπου.
Αξίζει να σημειωθεί πως σε ό,τι αφορά τα ζητήματα της ανθρωπιστικής κρίσης πολύ σημαντική είναι η προσφορά της Εκκλησίας, η οποία με τη βοήθεια εθελοντών προσφέρει αξιόλογο έργο στην προσφορά τροφίμων, γευμάτων, φαρμάκων, αλλά και ενδυμάτων σε άπορους πολίτες.
– Προστασία του περιβάλλοντος: Καίρια είναι, επίσης, η εθελοντική δράση σε ό,τι αφορά το περιβάλλον, καθώς είναι πολλοί εκείνοι οι πολίτες που προσφέρουν τη συνδρομή τους στην πυροπροστασία ή την κατάσβεση πυρκαγιών, αλλά και στην αναδάσωση ή τον καθαρισμό δασών και παραλιών. Ενώ, εμφανές καθίσταται το ενδιαφέρον για το περιβάλλον και μέσα από εθελοντικές προσπάθειες ανακύκλωσης ή προώθησης εναλλακτικών πηγών ενέργειας.
Στο πλαίσιο αυτό τοποθετείται και η σημαντική εθελοντική προσφορά που σχετίζεται με την προστασία, τη διάσωση και την περιποίηση αδέσποτων ζώων.
– Κοινωνική προσφορά: Η εθελοντική προσφορά εκτείνεται σαφώς και σε άλλους τομείς, στους οποίους η συλλογική δράση μπορεί να καλύψει ουσιώδεις ανάγκες συμπολιτών μας, όπως είναι η εθελοντική εργασία σε ιδρύματα ή κοινωφελείς συλλόγους όπου βρίσκονται παιδιά (ορφανά, εγκαταλελειμμένα, παιδιά με ειδικές ανάγκες), τοξικομανείς στο στάδιο της απεξάρτησης ή πρόσφατα αποφυλακισμένοι που δεν έχουν ακόμη ενταχθεί πλήρως στο κοινωνικό σύνολο, καθώς και σε χώρους όπου προσφέρεται μέριμνα σε ηλικιωμένους.
Ενώ, στο πλαίσιο της κοινωνικής προσφοράς εντάσσεται και η εθελοντική εργασία για τον καθαρισμό σημείων της πόλης ή οι δράσεις για την προστασία των πεζών και ιδίως εκείνων που ανήκουν σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες (άτομα με ειδικές ανάγκες).
Λόγοι που ωθούν τους πολίτες στον εθελοντισμό
– Ισχυρό κίνητρο για τον εθελοντισμό αποτελεί η εμφανής επιδείνωση των κοινωνικών προβλημάτων, γεγονός που ευαισθητοποιεί ιδιαίτερα τους πολίτες και τους ωθεί στην ανάληψη πρωτοβουλιών. Η δεδομένη, άλλωστε, αδυναμία του κράτους να καλύψει όλες τις ανθρωπιστικές ανάγκες, λειτουργεί ενισχυτικά στην εθελοντική διάθεση.
– Οι πολίτες παρακολουθώντας καθημερινά από τα Μ.Μ.Ε. τα ποικίλα ανθρωπιστικά ζητήματα που ανακύπτουν κατανοούν πως η πραγματική ουσία της ζωής δεν βρίσκεται στην ικανοποίηση των προσωπικών αναγκών και επιθυμιών, αλλά στη βαθύτερη εκείνη συναισθηματική πλήρωση που προκύπτει από την προσφορά στους συνανθρώπους κι από την επίγνωση πως η ατομική δράση μπορεί να έχει ιδιαίτερα θετικό αντίκτυπο στη ζωή ενός ανθρώπου που βρίσκεται σε μεγάλη ανάγκη.
– Οι συνθήκες της σύγχρονης ζωής, όπου ο ανταγωνισμός και ο εγωκεντρισμός κυριαρχούν, προκαλούν βαθιά απογοήτευση σε πολλούς πολίτες, οι οποίοι αναζητούν τρόπους για να ξεφύγουν από την επιφανειακή αυτή θέαση της ζωής. Μέσα από τον εθελοντισμό, λοιπόν, ανακαλύπτουν τη δύναμη και την αξία της κοινωνική αλληλεγγύης∙ εκπληρώνουν την ευθύνη τους απέναντι στο κοινωνικό σύνολο και καταπολεμούν τα αισθήματα ενοχής και αδυναμίας που τους προκαλούνται κάθε φορά που αντικρίζουν ένα ακόμη θύμα της επώδυνης οικονομικής κρίσης.
– Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, οι εθελοντές έχουν έρθει οι ίδιοι στο παρελθόν αντιμέτωποι με αντίστοιχα ή παρόμοια προβλήματα και αισθάνονται πλέον πως έχουν χρέος και ευθύνη απέναντι στους συμπολίτες τους που βρίσκονται σε δεινή θέση. Τα ατομικά τους βιώματα έχουν βαθύνει την ευαισθησία τους, και δεν τους επιτρέπουν να παραμένουν αμέτοχοι μπροστά στα πλείστα κοινωνικά και ανθρωπιστικά προβλήματα.
– Στον αντίποδα, ωστόσο, των εθελοντών που παρακινούνται από αισθήματα ανθρωπισμού και κοινωνικής ευαισθησίας, υπάρχουν κι εκείνοι που στρέφονται στον εθελοντισμό επιδιώκοντας την προσωπική προβολή και τη θετική δημοσιότητα ή προχωρούν σε δωρεές προκειμένου να διεκδικήσουν κάποια φορολογική ελάφρυνση.
Πρόκειται, βέβαια, για περιπτώσεις που επιβεβαιώνουν τη γενικότερη διαπίστωση πως οι άνθρωποι ελάχιστες φορές κάνουν κάτι χωρίς να έχουν κάποια απώτερη ατομική επιδίωξη ή κάποιο προσωπικό συμφέρον. Δεν θα πρέπει, όμως, οι περιπτώσεις αυτές να υπονομεύσουν ή να ζημιώσουν την αξία και τη σημασία της εθελοντικής προσφοράς που πηγάζει από ειλικρινές ενδιαφέρον.
Λόγοι που καθιστούν αναγκαίο τον εθελοντισμό
– Ο εθελοντισμός συνιστά έναν εξαιρετικά αποτελεσματικό και επωφελή τρόπο για την ενεργή συμμετοχή κάθε πολίτη στα διάφορα κοινωνικά ζητήματα. Είναι η ιδανική απάντηση στην απραξία και την τάση αποστασιοποίησης από τα κοινά προβλήματα του τόπου, που είχε επικρατήσει για πολύ καιρό. Ο πολίτης μέσω της εθελοντικής προσφοράς αισθάνεται πως μπορεί πραγματικά να κάνει κάτι ουσιαστικό για όσα απασχολούν το κοινωνικό σύνολο, και να μη μένει έτσι ένας απλός παρατηρητής.
– Η επιδείνωση του οικονομικού κλίματος έχει προκαλέσει σημαντική επίταση των κοινωνικών ανισοτήτων κι έχει φέρει μεγάλο μέρος των συμπολιτών μας σε δεινή θέση. Το γεγονός αυτό καθιστά επιτακτική τη συμμετοχή και την προσφορά κάθε πολίτη που έχει την ανάλογη δυνατότητα, καθώς είναι σαφές πως για να ξεπεραστεί αυτή η κατάσταση χρειάζεται πλεόνασμα αλληλεγγύης και αλληλοϋποστήριξης.
– Λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης γίνεται ολοένα και πιο εμφανές πως το κράτος δεν έχει τη δυνατότητα να καλύψει τις ανάγκες των πολιτών του, και ιδίως εκείνων που ανήκουν στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες. Τα κοινωνικά προβλήματα συσσωρεύονται και αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς, χωρίς η Πολιτεία να έχει τους απαιτούμενους πόρους για την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους. Προκύπτει, άρα, η αδήριτη ανάγκη της κοινωνικής προσφοράς από τους ίδιους τους πολίτες για χάρη των συνανθρώπων τους.
– Η ανάγκη να προχωρήσουν οι πολίτες σε μια πιο υπεύθυνη θέαση του ρόλου τους και της θέσης τους στο κοινωνικό σύνολο, με την ανάληψη ενεργούς δράσης μέσω του εθελοντισμού, αποκτά κατά καιρούς το χαρακτήρα επείγουσας και αναπόδραστης πραγματικότητας. Πρόκειται για τις περιπτώσεις εκείνες όπου συμβαίνει κάποια φυσική ή άλλου είδους καταστροφή, όπως είναι οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες κι οι σεισμοί, οπότε το κοινωνικό σύνολο καλείται να προσφέρει κάθε δυνατή βοήθεια προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κρίσιμη κατάσταση που προκύπτει.
Η αξία του εθελοντισμού
Ο εθελοντισμός και η ανιδιοτελής προσφορά στο κοινωνικό σύνολο έρχονται ως απάντηση στον ατομικισμό, τον υλισμό και τη γενικότερη αδιαφορία απέναντι στον πόνο και την ανάγκη του συνανθρώπου. Αποτελούν καίρια φανερώματα της υπαρκτής διάθεσης ανθρωπισμού, που μπορεί να ανατρέψει το αρνητικό κλίμα των τελευταίων χρόνων, δείχνοντας έναν διαφορετικό τρόπο λειτουργίας στους ανθρώπους. Το ειλικρινές ενδιαφέρον και η έμπρακτη ενίσχυση αναδεικνύονται πλέον ως οι επιλογές εκείνες που μπορούν να θέσουν τις βάσεις για τη δημιουργία μιας καλύτερης και πιο ανθρώπινης κοινωνίας.
Μέσω του εθελοντισμού, άρα, προκύπτει ένα επιθυμητό βάθεμα της κοινωνικής συνείδησης και της υπευθυνότητας των πολιτών, καθώς η αλληλεγγύη και η συνεργασία επιτρέπουν στην κοινωνική συνύπαρξη να λάβει το πιο ουσιαστικό και αληθινό της νόημα. Οι πολίτες δεν απασχολούνται πια -μόνο- με το ατομικό συμφέρον, μιας και αντιλαμβάνονται πως η κοινωνία που θέλουν κι η κοινωνία που τιμά την έννοια της δημοκρατίας, είναι η κοινωνία εκείνη στην οποία οι πολίτες της αισθάνονται ως αναπόσπαστα και ενεργά μέλη ενός συνόλου, κι όχι ως ξέχωρες μονάδες.
Ο εθελοντισμός λειτουργεί, άλλωστε, ως ιδανικό παράδειγμα για τις νεότερες γενιές, καθώς αναδεικνύει την αξία της συμμετοχής και του ενδιαφέροντος∙ παράδειγμα, πολλαπλά σημαντικό, αν αναλογιστεί κανείς σε πόσους τομείς και σε πόσα ζητήματα μπορεί η εθελοντική προσφορά να έχει σωτήρια θετικό αντίκτυπο. Επιτρέπει, μάλιστα, στους νέους να αντιληφθούν πως η δική τους δράση, όπως κι η συνδρομή των συμπολιτών τους, συνιστούν πλέον αναγκαίο συμπλήρωμα της κρατικής κοινωνικής μέριμνας.
Προώθηση του Εθελοντισμού
Σημαντική παράμετρος για την αποτελεσματική προώθηση του εθελοντισμού είναι η ενημέρωση των πολιτών, ώστε να γνωρίζουν σε ποιες περιοχές και με ποιους τρόπους μπορούν να προσφέρουν εθελοντική βοήθεια. Η παροχή κατατοπιστικών πληροφοριών διασφαλίζει την έγκαιρη ενεργοποίηση εκείνων των πολιτών που θα αντιληφθούν πως υπάρχει σχετική εθελοντική δραστηριοποίηση σε περιοχές και χώρους που βρίσκονται πολύ κοντά τους. Υπάρχουν, άλλωστε, άτομα που έχουν τη θέληση να προσφέρουν εθελοντική βοήθεια, αλλά δεν γνωρίζουν που ακριβώς θα πρέπει να απευθυνθούν και πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να βρουν τον κατάλληλο γι’ αυτούς κοινωφελή οργανισμό.
Επιπροσθέτως, καίρια είναι η συμβολή του σχολείου στην προσπάθεια προώθησης του εθελοντισμού, καθώς πέρα από την παροχή ενημέρωσης στους μαθητές, έχει τη δυνατότητα διοργάνωσης εκπαιδευτικών επισκέψεων σε χώρους δραστηριοποίησης εθελοντικών οργανώσεων, ώστε οι μαθητές να έχουν την ευκαιρία να διαπιστώσουν δια ζώσης την ιδιαίτερη αξία της εθελοντικής προσφοράς. Μέσα από την άμεση επαφή με το εθελοντικό έργο, καθίσταται πιο αποτελεσματική η ευαισθητοποίηση των μαθητών, και, άρα, πιο πιθανή η εκδήλωση της επιθυμίας τους να ενταχθούν σε κάποια ομάδα προσφοράς εθελοντικού έργου.
Αναγκαία κρίνεται, επίσης, η προβολή της σχετικής προσφοράς από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, προκειμένου οι πολίτες να αντιλαμβάνονται το πολύπτυχο της εθελοντικής δράσης, αλλά και την ουσιώδη διαφορά που προκύπτει στην αντιμετώπιση των επιμέρους κοινωνικών και περιβαλλοντικών ζητημάτων χάρη στη συστηματική προσπάθεια των εθελοντών.
[Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός ιδρύθηκε στις 10 Ιουνίου 1877, με πρωτοβουλία της βασίλισσας Όλγας. Από τη στιγμή της ίδρυσής του αναγνωρίσθηκε από τη Διεθνή Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού και σήμερα αποτελεί μέρος της «οικογένειας» του Διεθνούς Κινήματος Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου. Στη μακρά πορεία του παραμένει σταθερά αφοσιωμένος στις διεθνείς ανθρωπιστικές αρχές και στην αλληλέγγυα εθελοντική προσφορά βοήθειας προς τον συνάνθρωπο.
Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός είναι ο μεγαλύτερος μη κυβερνητικός οργανισμός στην Ελλάδα με σύνθετο έργο που βασίζεται στην εθελοντική δράση και την άμεση ανταπόκριση των πολιτών. Κινητοποιείται στοχεύοντας πάντα στην ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου σε περιόδους πολέμου και ειρήνης, στηρίζοντας τραυματίες, ασθενείς, πρόσφυγες, ηλικιωμένους, ανθρώπους με οικονομικές δυσκολίες και άτομα από κάθε ευάλωτη ομάδα του πληθυσμού. Η δράση του έχει συνδεθεί με την επαγρύπνηση, την αλληλεγγύη και τη φιλαλληλία και είναι συνώνυμη της αφιλοκερδούς προσφοράς και της ανιδιοτέλειας.
Οι βασικοί σκοποί και στόχοι του Ε.Ε.Σ. είναι:
– Σε καιρό πολέμου: η συνδρομή και επικουρία στο έργο της Στρατιωτικής Υγειονομικής Υπηρεσίας, η νοσηλευτική περίθαλψη τραυματιών και ασθενών, καθώς και η προστασία των αιχμαλώτων, του άμαχου πληθυσμού και των θυμάτων πολέμου.
– Σε καιρό ειρήνης: η αρωγή και συμπαράσταση στα θύματα θεομηνιών και επιδημιών, καθώς και η αυτόνομη ή σε συνεργασία με το Κράτος και κοινωνικούς φορείς, ανθρωπιστική δραστηριότητα.
Από το 1877 έως σήμερα, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός συνεχίζει άκοπα να επιτελεί το ανθρωπιστικό του έργο φροντίζοντας τις πιο αδύναμες πληθυσμιακές ομάδες της χώρας. Σε συνεργασία με άλλους θεσμικούς φορείς, κρατικούς και μη, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός είναι στο πλευρό κάθε ανθρώπου, οικογένειας ή ομάδας που αντιμετωπίζει δυσκολίες χωρίς να θέτει φυλετικά, εθνικά ή οικονομικής κατάστασης όρια στη δράση του. Παράλληλα, όταν και όποτε υπάρχει ανάγκη στο εξωτερικό, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός ενεργοποιείται σε συνεργασία με τους Εθνικούς Συλλόγους άλλων χωρών για την αποστολή διεθνούς βοηθείας
Με βαθιά ανθρωπιστικά ιδανικά και με αίσθημα ευθύνης, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός ήταν και είναι παρών στα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα της Ελλάδας αλλά και διεθνώς, και συνεχίζει να επιτελεί το σύνθετο ανθρωπιστικό έργο πάντα με στόχο τον άνθρωπο και πάντα με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο.]